حضانت اطفال در رویکرد فقهی و حقوقی

این مقاله ضمن اینکه به‌مفهوم حضانت و توضیح قلمرو آن می‌پردازد، نخست فلسفه‌ی حضانت را مورد بررسی و تحقیق قرار می‌دهد و به‌دنبال آن، در این که حضانت حق است یا تکلیف، اقوال مختلف فقهای شیعه را احصا می‌نماید. سه دیدگاه عمده در این باره وجود دارد: 1- کسانی نظیر صاحب جواهر(ره) قائلند به‌این که حضانت، حق محض است. او می‌گوید: درادله‌ی فقهی چیزی که دلالت بر وجوب حضانت نماید، وجود ندارد (جواهر، 31، 283). 2 - فقهایی نظیر سیدعلی طباطبائی حضانت را آمیخته‌ای از حق و تکلیف می‌دانند و قانونگذار نیز در ماده‌ی 1172 از قانون مدنی، همین نظر را می‌پذیرد. 3 - مشهور فقهای امامیه قائل به‌تفصیل اند و آن را تنها نسبت به‌پدر، آمیخته‌ای از حق و تکلیف می‌دانند. امام خمینی(ره) و آیه ا...خوئی(ره)، از فقهای معاصر، این دیدگاه را پذیرفته‌اند (تحریرالوسیله، 2، 449 و منهاج الصالحین،2،286). هر چند قانونگذار در مرحله‌ی اول قانونگذاری، در قانون مدنی گرایش به‌دیدگاه دوم دارد و قائل به‌آمیخته بودن حضانت نسبت به‌حق و تکلیف است، در مرحله‌ی بعد، از این نظر عدول نموده و نظر بدوی را تخصیص می‌زند. مقایسه‌ی این دو مرحله‌ی قانونگذاری نشان می‌دهد که قانونگذار نیز سرانجام در مسأله‌ی حضانت، به‌دیدگاه مشهور فقها متمایل شده است.